Üretim süreçlerinde verimliliği ölçmek ve operasyonel başarıyı artırmak için doğru ve zamanında veri toplamak büyük önem taşır. MES (Manufacturing Execution System) tabanlı sistemler, bu ihtiyacı karşılamak için vardiya bazlı üretim verilerini otomatik olarak toplar ve analiz eder. Böylece üretim hatlarındaki performans, duruş süreleri, kalite oranları ve çalışan verimliliği anlık olarak izlenebilir hale gelir.

Geleneksel yöntemlerde vardiya verileri genellikle manuel olarak tutulur ve bu süreç hem zaman kaybına hem de insan hatasına açık hale gelir. MES tabanlı otomatik veri toplama mekanizmaları ise üretim hattından doğrudan bilgi çekerek daha güvenilir, hızlı ve şeffaf bir veri yönetimi sağlar. Bu yapı, üretim kararlarının veriye dayalı olarak alınmasını kolaylaştırır ve sürekli iyileştirme kültürünü destekler.

1. Vardiya Tanımlama ve Planlama Yapısı

MES sistemlerinde ilk adım, vardiya yapılarını dijital olarak tanımlamaktır. Her vardiyanın başlangıç ve bitiş saatleri, sorumlu personelleri, üretim hatları ve hedef üretim miktarları sistemde belirlenir. Bu tanımlar genellikle ERP sisteminden otomatik olarak alınır veya manuel olarak girilebilir.

Bu sayede sistem, hangi verilerin hangi vardiyaya ait olduğunu otomatik olarak ayırabilir. Böylece vardiyalar arasında veri karışıklığı yaşanmaz ve performans analizleri net bir şekilde yapılabilir.

2. Gerçek Zamanlı Veri Toplama Altyapısı

Vardiya verilerinin otomatik toplanabilmesi için MES sistemi, üretim hattındaki makineler, sensörler, PLC cihazları ve operatör terminalleriyle entegre çalışır. Bu cihazlardan gelen veriler; üretim miktarı, duruş süresi, kalite sonuçları, enerji tüketimi ve çevrim zamanı gibi parametreleri içerir.

Bu entegrasyon sayesinde, veri girişi insan müdahalesine gerek kalmadan gerçekleşir. Toplanan veriler anlık olarak merkezi veri tabanına işlenir ve analiz ekranlarında görüntülenebilir.

3. Operatör Etkileşimi ile Veri Doğrulama

Her ne kadar MES sistemleri otomatik veri toplasa da bazı bilgiler operatör onayına ihtiyaç duyar. Örneğin, duruş nedenlerinin seçimi veya kalite hatalarının sınıflandırılması gibi veriler operatör tarafından dijital ekranlar üzerinden girilir.

Bu girişler sistem tarafından doğrulanır ve ilgili vardiyaya kaydedilir. Böylece otomasyon ve insan kontrolü bir arada kullanılarak veri doğruluğu en üst seviyeye çıkarılır.

4. Vardiya Başlangıcı ve Bitişinde Otomatik Raporlama

MES tabanlı sistemler, vardiya başlangıcında otomatik olarak veri toplamaya başlar ve bitişte tüm verileri rapor haline getirir. Vardiya sonunda sistem, toplam üretim miktarı, hedefe ulaşma oranı, fire miktarı ve duruş süreleri gibi metrikleri otomatik olarak hesaplar.

Bu raporlar dijital ortamda saklanır ve yöneticiler tarafından anlık olarak görüntülenebilir. Bu otomatik yapı, raporlama süresini kısaltır ve insan hatasını ortadan kaldırır.

5. OEE (Genel Ekipman Verimliliği) ve KPI Takibi

OEE (Overall Equipment Effectiveness) gibi önemli performans göstergeleri, vardiya bazında otomatik olarak hesaplanabilir. MES sistemi, kullanılabilirlik, performans ve kalite oranlarını gerçek zamanlı olarak ölçerek vardiya performansını ortaya koyar.

Bu veriler, yöneticilerin hangi vardiyanın daha verimli çalıştığını anlamasına yardımcı olur. Aynı zamanda KPI (Anahtar Performans Göstergeleri) üzerinden üretim trendleri kolayca analiz edilebilir.

6. Duruş ve Arıza Verilerinin Otomatik Kaydı

MES sistemleri, makine duruşlarını anlık olarak tespit eder ve süresini kaydeder. Duruşun nedeni (arıza, bakım, malzeme eksikliği, planlı duruş vb.) sistemde otomatik olarak sınıflandırılır veya operatör onayıyla eklenir.

Bu bilgiler vardiya bazlı olarak toplanır ve duruş sürelerinin toplamı otomatik olarak hesaplanır. Bu sayede, hangi vardiyada daha fazla duruş yaşandığı kolayca tespit edilir.

7. Kalite Verilerinin Anlık İzlenmesi

MES tabanlı sistemler, kalite kontrol süreçlerini vardiya takibiyle entegre eder. Üretim esnasında yapılan kalite testleri, ölçüm sonuçları ve ret oranları anında sisteme kaydedilir. Kalite sapmaları meydana geldiğinde sistem otomatik uyarı oluşturur.

Bu yapı, vardiya bazında kalite performansının sürekli izlenmesini sağlar. Ayrıca hangi vardiyada kalite sorunlarının yoğunlaştığı analiz edilerek kök neden çalışmaları yapılabilir.

8. Vardiya Bazlı Enerji ve Kaynak Kullanımı Takibi

Enerji ve hammadde tüketimi, üretim maliyetlerinin önemli bir bölümünü oluşturur. MES sistemi, vardiya bazında enerji tüketimi, makine çalışma süresi ve hammadde kullanımı gibi verileri otomatik olarak toplar.

Bu bilgiler sayesinde yöneticiler, hangi vardiyada enerji verimliliğinin düştüğünü veya gereksiz kaynak kullanımının yaşandığını kolayca görebilir.

9. MES – ERP – Andon Entegrasyonu

MES sistemleri, ERP (Kurumsal Kaynak Planlama) ve andon sistemleriyle entegre çalışarak veri akışını bütünleştirir. ERP, vardiya planlarını ve iş emirlerini sağlar; MES bunları sahadaki gerçek verilerle karşılaştırır; andon sistemi ise vardiya süresince yaşanan durumları görsel olarak yansıtır.

Bu entegrasyon sayesinde hem üretim planlaması hem de saha operasyonları senkronize şekilde ilerler. Ayrıca tüm vardiya verileri ERP sistemine aktarılır ve kurumsal raporlarda kullanılabilir hale gelir.

10. Analitik Raporlama ve Performans Görselleştirme

Otomatik toplanan vardiya verileri, MES panolarında grafikler ve göstergeler aracılığıyla görselleştirilir. Üretim miktarları, duruş nedenleri, kalite oranları ve enerji kullanımı gibi veriler, dinamik dashboardlarda anlık olarak izlenir.

Bu panolar sayesinde yöneticiler, vardiya performansını tek ekranda görebilir. Ayrıca sistem, geçmiş vardiyalardan elde edilen verileri karşılaştırarak trend analizi yapar ve sürekli iyileştirme fırsatlarını ortaya çıkarır.

11. Vardiya Performansına Göre Otomatik Bildirimler

MES sistemi, vardiya performansı belirlenen eşik değerlerin altına düştüğünde otomatik uyarı oluşturur. Örneğin, üretim hedefi %90’ın altında kaldığında veya fire oranı kritik seviyeye ulaştığında sistem yöneticilere bildirim gönderir.

Bu otomatik uyarı sistemi, sorunların vardiya tamamlanmadan fark edilmesini sağlar ve hızlı aksiyon alınmasına olanak tanır.

12. Sürekli İyileştirme İçin Veri Arşivleme

Toplanan tüm vardiya verileri, MES veri tabanında uzun süreli olarak saklanır. Bu arşiv, geçmiş performans analizlerinde, bakım planlamalarında ve kalite iyileştirme projelerinde referans olarak kullanılır.

Böylece işletmeler, tarihsel verilere dayanarak üretim süreçlerini optimize edebilir. Bu uzun vadeli veri analizi, kurumsal sürdürülebilirlik ve dijital olgunluk açısından büyük önem taşır.

Değerlendirme

MES tabanlı sistemlerde vardiya verilerinin otomatik toplanması, üretim yönetiminde hız, doğruluk ve verimlilik sağlar. Manuel raporlama süreçleri ortadan kalkar, anlık performans izleme mümkün hale gelir. Böylece işletmeler hem zaman kazanır hem de veri güvenilirliğini artırır.

Bu yapı, üretim süreçlerini dijitalleştirmenin temel adımlarından biridir. MES sayesinde vardiya bazlı üretim performansı şeffaf hale gelir, karar alma süreçleri hızlanır ve sürdürülebilir bir verimlilik kültürü oluşur. Dijital veri toplama altyapısı, Endüstri 4.0’ın akıllı üretim vizyonunun merkezinde yer alır.